Według danych Głównego Urzędu Statycznego co roku w Polsce rodzi się blisko 400 tyś. dzieci. W pierwszych dniach życia zdecydowana większość z nich (98%) jest karmiona piersią. Niestety wskaźnik ten w kolejnych miesiącach drastycznie spada.
W 2 miesiącu 58 % matek karmi dziecko piersią, z czego w sposób wyłączny 43,5 %. W 6 miesiącu życia około 39 % dzieci otrzymuje mleko matki, a u niespełna 4 % jest to jedyny pokarm. Po 12 miesiącu życia dziecka 17 % kobiet deklaruje dalsze karmienie piersią. Średnia długość karmienia w Polsce wynosi 4,8 miesiąca. Kobiety zwykle rezygnują z karmienia piersią w 2-3 miesiącu życia dziecka. Najczęstszą przyczyną rezygnacji- w opinii matek- jest niewystarczająca ilość pokarmu.
JAKIE SĄ AKTUALNE WYTYCZNE WHO DOTYCZĄCE KARMIENIA PIERSIĄ ?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) karmienie piersią jest niezaprzeczalnym sposobem zapewnienia niemowlęciu idealnego pokarmu dla zdrowego wzrostu i rozwoju. Zaleca się wyłącznie karmienie piersią przez okres pierwszych 6 miesięcy życia dziecka oraz jego kontynuację przez 2 lata lub dłużej. Istotne jest, aby kontynuować karmienie piersią podczas wprowadzania produktów uzupełniających. Jest to zalecenie dla całego świata.
Postęp nauki generuje zmiany w niemal każdej sferze życia człowieka. Jej rozwój ma wpływać na poprawę jakości i długości życia. Przyrost wiedzy na temat biochemii i fizjologii człowieka spowodował dążenie do „sztucznego zoptymalizowania” diety człowieka. Ludzie zaczęli wyliczać zapotrzebowanie na kalorie, proteiny, lipidy, węglowodany i witaminy, starając się doprowadzić swój jadłospis do doskonałości. Naprzeciw ich oczekiwaniom przyszedł przemysł farmaceutyczny, który zaproponował różnego rodzaju preparaty odżywcze, mające stanowić alternatywę dla pokarmów spożywanych przez człowieka od tysięcy lat.
Trend ten znalazł również swe odbicie w żywieniu dzieci, zwłaszcza, że zastąpienie naturalnego pokarmu mlekami modyfikowanymi było dla rodziców wygodne i ułatwiało kobietom powrót do życia zawodowego. Niestety, jak się okazało, nie da się oszukać natury. Nasza dieta to nie tylko podstawowe substancje odżywcze, takie jak białka, cukry czy tłuszcze. Nawet jeśli dodamy do nich witaminy i tzw. minerały, to wciąż nie uzyskamy tak poszukiwanego przez nas „idealnego” pożywienia. To, że zachowanie zdrowia zależy w znacznej mierze od tego, co jemy, zauważył już Hipokrates, a jego spostrzeżenia potwierdza dzisiejsza nauka.
Okazuje się, że dzieci karmione piersią nie tylko rzadziej chorują, ale również rzadziej mają problemy zdrowotne w wieku dojrzałym. Ponadto samo karmienie naturalne wpływa korzystnie na stan zdrowia kobiet, zmniejszając zachorowalność na raka piersi. W chwili obecnej większość lekarzy oraz wiele znaczących organizacji, m. in. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), rekomenduje karmienie piersią jako najlepszy sposób żywienia dzieci.
JAKIE CZYNNIKI REGULUJĄ PROCES WYTWARZANIA POKARMU ?
Kobiety mające problemy z karmieniem piersią. Mechanizmy wydzielania mleka regulowane są przez wydzielanie dwóch hormonów: prolaktyny i oksytocyny. Na skutek bodźca, jakim jest ssanie piersi przez dziecko, przysadka mózgowa wytwarza prolaktynę, która stymuluje pęcherzyki mleczne do wytwarzania pokarmu. Jest więc oczywiste, że w celu zachowania laktacji na właściwym poziomie, dziecko musi regularnie ssać pierś. Dokarmianie dziecka pokarmem z butelki lub uspokajanie go za pomocą smoczka dodatkowo ogranicza impulsy płynące do przysadki mózgowej i zmniejsza sekrecję mleka. Jak już wspomniano, za bezproblemowe karmienie piersią odpowiedzialna jest również oksytocyna. Tak samo jak prolaktyna, wytwarzana jest ona przez przysadkę w odpowiedzi na impuls spowodowany ssaniem brodawki sutkowej.
JAKA POWINNA BYĆ DIETA KARMIĄCEJ MAMY ?
W okresie laktacji zapotrzebowanie energetyczne przeciętnie wynosi 2600- 2900 kcal/dobę – w zależności od aktywności fizycznej i wieku kobiety. Średnio dobowe zapotrzebowanie wzrasta o 500- 650 kcal ( tutaj znaczenie ma stan odżywienia matki). W przypadku karmienia bliźniaków liczba ta ulega podwojeniu. Aby założenie to zostało zrealizowane, kobieta musi stosować dobrze zbilansowaną i urozmaiconą dietę, zgodną z zasadami zdrowego żywienia. W czasie karmienia piersią zaleca się spożywanie produktów, które są źródłem:
- Węglowodanów złożonych: kasze, pieczywo razowe, makarony, warzywa
- Białek- głównie pochodzenia zwierzęcego: mięso i jego przetwory, jaja, ryby; oraz produkty roślinne- strączkowe
- Tłuszczu roślinnego o wysokiej jakości: bogaty w wielonienasycone kwasy tłuszczowe olej słonecznikowy czy lniany
- Witamin i minerałów, których źródłem są np. produkty zbożowe, mięso, owoce, warzywa
- Należy pamiętać także o produktach mlecznych, tj. mleko, sery, napoje fermentowane (jogurt, kefir)
W okresie laktacji można spożywać herbatę i kawę pod warunkiem, że dawka dzienna kofeiny nie przekroczy 300 mg. Warto zwrócić uwagę na zioła, które mogą być alternatywą dla soli. Absolutnie nie należy spożywać alkoholu i palić tytoniu w okresie laktacji!
Matka karmiąca powinna spożywać dziennie około 3 litrów płynów. Prawidłowo nawodniony organizm jest postawą do produkcji odpowiedniej ilości mleka. W czasie laktacji nigdy nie należy wprowadzać diety eliminacyjnej „na wszelki wypadek”, ponieważ nie wpływa ona na ryzyko wystąpienia alergii, egzemy czy astmy oskrzelowej u dziecka. Wyjątkiem są sytuacje, w których choroba dotyczy bezpośrednio matki, np. celiakia, nietolerancje pokarmowe. Warto wtedy zgłosić się do specjalisty – lekarza czy dietetyka, który pomoże ustalić odpowiednią dietę.
SPOSOBY WSPIERANIA PROCESU LAKTACJI
Ponieważ – w opinii matek karmiących najważniejszą przyczyną zakończenia karmienia jest niewystarczająca ilość pokarmu, kobiety, próbując zwiększyć ilość wytwarzanego mleka, stosują często galaktogogi, czyli substancje uważane za laktogenne. Wśród nich wyróżnić możemy leki, żywność oraz zioła. W Polsce kobiety lubią sięgać po herbatki laktacyjne ( 60 %), mieszanki ziołowe ( 15 %) oraz słód jęczmienny i preparat słodu (38 %).
Już w starożytności i średniowieczu stosowano rośliny i zioła, o których wiadomo było, że mają właściwości wspomagające produkcję mleka. W Europie jednymi z najczęściej stosowanych ziół, które uważa się za mlekopędne, są: kozieradka ( łac. Triogonella foenum), koper włoski (łac. Foeniculum vulgare), koper ogrodowy ( łac. Anethum graveolens), biedrzeniec anyż (łac. Pimpinella anisum), czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa), oraz kmin rzymski (łac. Cuminum cyminum). Wiele z nich (np. koper, anyż, kminek) ma działanie poprawiające trawienie. W herbatkach znajdują się również zioła wpływające na stan emocjonalny matki: melisa (łac. Melissa officinalis) – działa uspokajająco, obniża lęk. Nadmierny stres może ograniczyć wypływ mleka. Z kolei pokrzywa zwyczajna (łac. Urtica dioica) wpływa pobudzająco na produkcję hemoglobiny.
Preparaty stosowane przez matki karmiące powinny być przygotowane z surowców najwyższej jakości, wolnych od zanieczyszczeń. Nie należy przekraczać zalecanej dobowej dawki i stosować ich dłużej niż 2 tygodnie. Ważne, aby kobiety wiedziały, że nie zastąpi to profesjonalnej porady laktacyjnej, ukierunkowanej na znalezienie przyczyny problemu.
MITY DOTYCZĄCE KARMIENIA PIERSIĄ
- ILOŚĆ MLEKA ZALEŻY OD WIELKOŚCI PIERSI
Pokarm produkowany jest przez pęcherzyki mleczne, a nie tkankę tłuszczową, która decyduje o wielkości piersi. Faktem jest, że pojemność gruczołu ma wpływ na częstość karmienia lub odciągania. Całkowita objętość wytwarzanego pokarmu na dobę nie jest związana z rozmiarem piersi.
- WODNISTY POKARM JEST NIEWARTOŚCIOWY
Pokarm kobiecy jest w pełni zaadaptowany do potrzeb dziecka i zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze i substancje bioaktywne. Skład mleka jest zmienny i zależy np. od czasu trwania ciąży, fazy karmienia lub okresu laktacji.
- PRZERWY POMIĘDZY KARMIENIAMI POWINNY BYĆ DŁUGIE, TAK ABY PIERSI MOGŁY WYPRODUKOWAĆ WYSTARCZAJĄCĄ ILOŚĆ POKARMU
Wypełnianie mlekiem pęcherzyków mlecznych powoduje hamowanie wytwarzania pokarmu. Znaczne przepełnienie pęcherzyków mlekiem powoduje uwolnienie zwrotnego inhibitora laktacji (FIL), który spowalnia proces syntezy pokarmu. Dlatego im dokładniej i częściej dziecko opróżnia pierś tym intensywniej pokarm wytwarzany jest przez gruczoł.
- NALEŻY DOPAJAĆ DZIECKO KARMIONE PIERSIĄ
Karmienie piersią zapewnia dziecku odpowiednią podaż płynów, nawet w klimacie gorącym i suchym. W czasie upałów dziecko może zgłaszać się częściej do piersi na krótkie karmienia.
- PO ROKU KARMIENIA PIERSIĄ POKARM KOBIECY JEST BEZWARTOŚCIOWY
Mleko matki przez cały okres karmienia piersią jest pełnowartościowe. WHO, AAP oraz ESPGHAN zaleca podczas rozszerzania diety dziecka kontynuację karmienia piersią. W okresie żywienia uzupełniającego mleko matki stanowi osłonę dla wprowadzanych pokarmów. Nie wykazano szkodliwego wpływu długiego karmienia na stan emocjonalny dziecka, nawet jeśli trwa dłużej niż 3 lata. Wobec tego powinno ono trwać tak długo, jak chce tego dziecko i matka.
- W CZASIE KARMIENIA PIERSIĄ KOBIETA POWINNA BYĆ NA DIECIE ELIMINACYJNEJ „NA WSZELKI WYPADEK”
Stwierdzenie to nie ma uzasadnienia w badaniach.
