ASTMA OSKRZELOWA I POChP

ASTMA, CHOROBA Z KTÓRĄ MOŻNA ŻYĆ!

Astma oskrzelowa to choroba charakteryzująca się przewlekłym zapaleniem w obrębie dróg oddechowych. Typowe objawy astmy to przewlekły kaszel, uczucie duszności, świszczący oddech. Lub uczucie ucisku ciężaru w klatce piersiowej.

Astmę podejrzewamy u osób, które odczuwają duszności, uczucie ucisku w klatce piersiowej, z towarzyszącym kaszlem i świstami. Często długotrwały kaszel jest jedynym objawem tej choroby- szczególnie u dzieci. Objawy h. Czy są spowodowane? Stanem zapalnym oskrzeli. Który powstał po kontakcie z uczula. Alergenami lub jako wynik przewlekających się infekcji bakteryjnych czy wirusowych. Astmie towarzyszy nadreaktywność oskrzeli polegająca na wrażliwości oskrzeli na czynniki obojętne dla osób zdrowych. Kaszel, świsty i duszność mogą się pojawić po kontakcie z zimnym powietrzem, dymem tytoniowym, intensywnymi zapachami. Mogą je wyzwolić także silne emocje czy wysiłek fizyczny.

Objawy astmy mogą mijać samoistnie i pojawiają się znowu po kontakcie z uczulającymi alergenami ( najczęściej roztocza kurzu domowego, pyłki drzew, traw lub chwastów, zarodniki grzybów pleśniowych, sierści zwierząt domowych, niektóre leki np. Aspiryna i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne lub pokarmy).

Jak rozpoznać chorobę?

Astmę rozpoznajemy na podstawie charakterystycznych objawów ( duszność, kaszel świsty podczas oddychania), którym często towarzyszy zmienne ograniczenie przepływu powietrza przez układ oddechowy. Zmienność charakteru i czasu występowania objawów jest typowa dla astmy, ale powoduje problemy z postawieniem odpowiedniego rozpoznania. Jeśli uda się udowodnić, że oskrzela osoby chorej były zwężone, to w prosty sposób potwierdza rozpoznanie. W tym celu wykonujemy badanie spirometryczne, które mierzy ilość i czas, w którym powietrze przepływa przez kolejne partie układu oddechowego. Wynik. Pytania bywa. Odłowy w połowie przypadków tej choroby i nie należy wyciągać pochopnych wniosków, że prawidłowy wynik oznacza wykluczenie choroby. W celu zobiektywizowania, co dzieje się w układzie oddechowym możemy także zmierzyć PEF ( maksymalny natężony wydech). Miernik PEF kosztuje od 50- 80 zł i warto mieć go w domu. Pomiary wykonujemy 2 razy dziennie, zawsze w tej samej pozycji, najlepiej przed zażyciem leków wziewnych. Mając to urządzenie powinniśmy wyznaczyć dwa parametry. PEF MAX- najlepszy PEF, kiedy czujemy się bardzo dobrze i od dłuższego czasu nie było objawów choroby w dzień i w nocy. ZMIENNOŚĆ PEF – to obliczona na podstawie odczytów z pomiarów, zmienność dobowa tj. PEF MAX – PEF MIN, podzielone przez średnią wartość PEF z tygodnia. Jeśli zmienność PEF przekracza 20 proc. Może świadczyć to o złej kontroli choroby. PEF można zmierzyć nawet u dziecka w wieku przedszkolnym. Dodatkowo w trakcie stawiania diagnozy lekarz może wykonać:

• badanie radiologiczne klatki piersiowej- zalecane, aby wykluczyć inne przyczyny duszności i kaszlu, np. Zapalenie płuc, anomalie rozwojowe, ciało obce w drogach oddechowych, a u dorosłych nowotwór płuc, rozedma – cecha charakterystyczna POCHP, włóknienie płuc lub niewydolność krążenia.
• testy alergiczne- aby potwierdzić lub wykluczyć alergiczny charakter astmy i udzielić informacji o potrzebie unikania pewnych sytuacji, pokarmów i sposobach profilaktyki, w tym immunoterapii swoistej ( odczulanie).
• pomiar tlenku azotu NO w wydychanym powietrzu – w trakcie stanu zapalnego w oskrzelach wytwarza się NO. Im wyższe stężenie NO- tym więcej chory potrzebuje leków przeciwzapalnych.

W oparciu o wywiad i wyniki badań dodatkowych lekarz rozpoznaje astmę, jej rodzaj, stopień kliniczny choroby i stopień kontroli astmy. Każdy chory powinien starać się osiągnąć pełną kontrolę choroby.

Terapia inhalacyjna

W terapii astmy podstawą jest stosowanie sterydów wziewnych. To bezpieczne i skuteczne leki podawane wziewnie bezpośrednio tam, gdzie toczy się proces zapalny. Podawanie leków drogą wziewną pozwoliło zmniejszyć dawki leków na tyle, aby zachować siłę działania przy braku poważnych działań niepożądanych. Wziewne sterydy zmniejszają stan zapalny oskrzeli, zmniejszając kaszel, świsty i duszność. Redukują obrzęk błony śluzowej, oskrzela się rozszerzają, zmniejsza się ilość gęstej, lepkiej wydzieliny. Dostępne w Polsce – budesonid, flutikason, mometazon, baclometazon. Dodatkowo w leczeniu astmy stosujemy:

• leki rozszerzające oskrzela krótkodziałające: salbutamol, fenoterol, bromek ipratropium, tzw. Ratunkowe, szybko przynoszą poprawę po inhalacji- chorzy często nadużywają leków z tej grupy.
• leki rozszerzające oskrzela długodziałające: formoterol, salmeterol, triotropium, stosowane w leczeniu przewlekłym choroby- długotrwale rozszerzające oskrzela (>12 godzin). Formoterol jest lekiem, który można stosować w celu doraźnego zmniejszenia objawów astmy ( razem z wziewnym sterydem – terapia SMART- MART).
• leki antyleukotrienowe: montelukast, to lek przeciwzapalny – dopełnia działanie sterydów wziewnych.
• sterydy doustne: silne leki przeciwzapalne, szybko uwalniają od objawów, niestety ze względu na działania niepożądane, stosowane tylko w terapii zaostrzeń – kilkudniowa terapia tymi lekami jest niezbędna w zaostrzeniu, ale jeśli chory potrzebuje tego rodzaju leków dwa lub więcej razy w roku, może to świadczyć o ciężkim przebiegu astmy i powinien być skierowany do poradni leczenia astmy ciężkiej, aby otrzymać terapię biologiczną.
• leki biologiczne, stosowane w astmie ciężkiej. Jeżeli stosując wysokie dawki leków wziewnych sterydowych wraz z lekami rozszerzającymi oskrzela, nie osiągamy kontroli choroby lub zdarzają się ( pomimo prawidłowego leczenia) zaostrzenia, wymagające stosowania doustnych sterydów należy zakwalifikować chorego do terapii biologicznej astmy. Obecnie dostępne leki to: omalizumab, mepolizumab, benralizumab, dupilumab.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ ASTMY OSKRZELOWEJ

Za zwiększoną zapadalność na choroby alergiczne dróg oddechowych, które mogą doprowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej, odpowiada wzrost zanieczyszczenia środowiska, zapylenie i wzrost zanieczyszczeń gazowych powietrza. Na rozwój choroby może też wpływać duża liczba niezależnych genów. Głównymi objawami uczulenia na pyłki roślin wiatropylnych są:

• katar
• zapalenie spojówek
• kaszel
• duszności
• zmiany skórne

Są one często mylone z objawami przeziębienia.

Pyłki. Najczęstszymi alergenami są pyłki roślin, takich jak: drzewa, trawy, chwasty, zarodniki grzybów pleśniowych. Objawy alergii pyłkowej występują sezonowo w okresie pylenia. Objawy uczulenia na pyłki traw występują pod koniec maja oraz w czerwcu i lipcu. Objawy uczulenia na pyłki chwastów – od połowy lipca do września. Wczesną wiosną pojawiają się objawy alergii u osób uczulonych na pyłki leszczyny i olchy. Drzewa te zaczynają pylić w lutym i marcu.

Ważne jest usuwanie alergenów ze środowiska osoby narażonej na ryzyko alergii. Podczas najintensywniejszego pylenia roślin uczulających alergik powinien:

• ograniczyć wyjścia z domu w dni słoneczne i suche. Właśnie w tym czasie stężenie pyłków w powietrzu jest największe. Najlepsze na spacery są dni po obfitych opadach deszczu, gdyż wtedy stężenie pyłków alergizujących roślin jest najmniejsze. Odpowiednim czasem na wyjście z domu są wczesne godziny poranne i późne wieczorne, ponieważ pyłki roślin są uwalniane głównie w ciągu dnia.
• w miesiącach wiosenno- letnich należy unikać intensywnego wietrzenia, a najlepszym rozwiązaniem jest zaopatrzenie się w oczyszczacz powietrza. Do pojawienia się duszności może doprowadzić również oziębienie powietrza i zmiana wilgotności.

Kolejnym istotnym czynnikiem powodującym rozwój astmy oskrzelowej jest zanieczyszczenie środowiska. Narażone na nie oskrzela reagują obrzękiem błony śluzowej, co powoduje skurcz i tym samym trudności w oddychaniu. Inną dużą grupą alergenów są odchody roztoczy domowych oraz sierść zwierząt domowych. Okazuje się, że najsilniejszy jest alergen koci, który znajduje się w moczu, ślinie i złuszczonym naskórku zwierzęcia. Należy pamiętać, że alergeny te mogą być przenoszone na ubraniach i tym samym powodować objawy alergii u osób, które nie mają bezpośredniego kontaktu ze zwierzętami. Utrudnione oddychanie i duszności może powodować także żywność, a właściwie konserwanty w niej zawarte, oraz wybrane grupy leków. I tu należy wspomnieć o popularnym leku przeciwbólowym i przeciwzapalnym, jakim jest aspiryna – czyli kwas acetylosalicylowy. W ciągu kilku minut po podaniu może wywołać typowe objawy astmatyczne. Sam mechanizm tej reakcji jest bardzo złożony i prowadzi w konsekwencji do silnej reakcji alergicznej. Czynnikiem genetycznym, który sprzyja rozwojowi astmy oskrzelowej, może być atopia. Jest ona dziedziczną skłonnością do nadmiernego wytwarzania białek odpornościowych, które biorą udział w reakcjach alergicznych, a tym samym do rozwoju astmy oskrzelowej. Na atopię cierpi coraz więcej osób, głównie mieszkańców dużych miast. Objawy mogą rozwijać się stopniowo, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby oraz odpowiednio wdrożone leczenie. Przy długo utrzymującym się stanie zapalnym w oskrzelach dochodzi do nieodwracalnych zmian, takich jak włóknienie, przerost mięśni gładkich, oraz do obturacji oskrzeli.

POChP – SYMPTOMY I LECZENIE

Przewlekła obturacyjna choroba płuc ( POChP) to schorzenie, które jest czwartą przyczyną zgonów na świecie.

Przyczyny występowania POChP

Do najczęstszych zalicza się:

– dym tytoniowy, który odpowiada aż za 90% przypadków zachorowań

– zanieczyszczenia powietrza

– substancje drażniące płuca, np. opary chemiczne,

– infekcje dróg oddechowych przebyte we wczesnym dzieciństwie

– nawracające infekcje oskrzeli i płuc

– astmę i nadreaktywność oskrzeli

– bierne palenie

– predyspozycje genetyczne

Należy pamiętać, że nie każda osoba narażona na powyższe czynniki zachoruje na POChP. Duże znaczenie odgrywają uwarunkowania genetyczne i sama interakcja organizmu człowieka ze środowiskiem, w którym przebywa on przez większość czasu. Im dłuższy jest kontakt z zanieczyszczonym środowiskiem, tym wyższe ryzyko rozwoju choroby. Główną przyczyną zanieczyszczeń powietrza są urządzenia grzewcze w naszych domach, które jako paliwo wykorzystują węgiel kamienny.

Objawy POChP

Pierwsze objawy, jakie można zaobserwować w przebiegu choroby, to długotrwały kaszel pojawiający się szczególnie rano, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny. W kolejnych etapach choroby pojawiają się duszności, szczególnie po wysiłku fizycznym, które z czasem wraz z rozwojem choroby mogą nasilać się zarówno w spoczynku, jak i podczas wysiłku fizycznego. W okresie jesienno- zimowym, kiedy jesteśmy narażeni na infekcje, kaszel potrafi się nasilać, co może doprowadzić do niewydolności oddechowej, a w konsekwencji również do rozwinięcia się objawów niewydolności prawej komory serca.

Diagnostyka POChP

Każdy palacz tytoniu po 40 – roku życia skarżący się na długotrwały kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny oraz przebywający w zanieczyszczonym środowisku powinien poddać się diagnostyce w kierunku POChP. Samo rozpoznanie choroby opiera się na badaniu przedmiotowym oraz wywiadzie z pacjentem. Dodatkowo lekarz zleca również spirometrię i RTG klatki piersiowej. W przypadku podejrzenia, że pacjent może mieć dodatkowe powikłania ze strony układu oddechowego i układu krążenia, chory otrzymuje zlecenie na dwa dodatkowe badania: gazometrię i EKG serca. Dzięki regularnemu wykonywaniu spirometrii lekarz określa, jaki jest stopień zaawansowania choroby i dobiera odpowiednią farmakoterapię.

Leczenie POChP

Leczenie pacjentów polega na dążeniu do opanowania uporczywych objawów, takich jak duszności, kaszel, zmęczenie czy też wyczerpanie, które znacząco obniżają komfort życia pacjenta i stanowią ryzyko przedwczesnego zgonu. Zastosowanie farmakoterapii w postaci leków rozszerzających oskrzela i sterydów wziewnych poprawia drożność oskrzeli i zmniejsza liczbę zaostrzeń choroby. Bardzo ważne w przebiego POChP jest zmniejszenie czynników ryzyka, np. palenia tytoniu, wpływu zanieczyszczonego środowiska, oraz edukacja pacjenta polegająca na przekazaniu informacji o samej chorobie i sposobie leczenia. Zaprzestanie palenia tytoniu przed ukończeniem 40 roku życia przedłuża życie chorym na POChP i zwiększa ich komfort. Im szybciej choroba zostanie zdiagnozowana oraz wdrożóne zostanie leczenie, tym mniejsze ryzyko wystąpienia ciężkich zaostrzeń.

Zapobieganie POChP

Najistotniejszym czynnikiem obniżającym ryzyko zachorowania jest unikanie palenia tytoniu oraz biernego wdychania dymu tytoniowego. Innym równie ważnym czynnikiem jest stosowanie masek czy odzieży ochronnej przez osoby pracujące w zanieczyszczonym środowisku. Wymiana pieców ogrzewanych paliwem stałym i zastosowanie ekologicznych źródeł ciepła zmniejszają poziom zanieczyszczeń środowiska. Dzięki temu u osób narażonych na wystąpienie POChP oraz już chorujących objawy nie będą potęgowały problemów z układem oddechowym. Ważnym elementem profilaktyki zaostrzeń i powikłań choroby są szczepienia ochronne, zapobiegające infekcjom dróg oddechowych. Należą do nich szczepienia przeciwko grypie, COVID- 19 i pneumokokom.