Słowo „nietrzymanie” odnosi się do mimowolnego oddawania moczu lub stolca. U kobiet – szczególnie starszych- niezwykle powszechne jest nietrzymanie moczu. Mocz łatwiej wycieka nie tylko ze względu na stosunkowo krótką u kobiet cewkę moczową, ale też dlatego, że poród i menopauza często zmniejszają napięcie mięśni potrzebnych do kontrolowania jego przepływu. W skutek tego 5-10% wszystkich kobiet cierpi na nietrzymanie moczu różnego stopnia (przybywa ich stopniowo po okresie menopauzy).
Oceny te są prawdopodobnie zaniżone, ponieważ wiele kobiet wstydzi się przyznać do tego nawet lekarzowi lub błędnie sądzi, że to nieodłączny element starzenia się. Liczba telewizyjnych reklam wkładek zabezpieczających i pieluch dla dorosłych nie tylko świadczy o powszechności tego problemu, lecz także wyciąga na jaw stary temat tabu.
Nietrzymanie moczu, zwane też inkontynencją, to bardzo powszechna dolegliwość. I tak, jak wszelkie dolegliwości, które wpływają na nasze codzienne funkcjonowanie, wymaga uwagi, konsultacji ze specjalistą i zmiany nawyków. Niezależnie od tego, czy myślimy o profilaktyce, czy też szukamy pomocy w przebiegu leczenia, wprowadzenie prawidłowych codziennych nawyków może realnie wpłynąć na nasz stan zdrowia i codzienny komfort.
Jakie określenia nietrzymania moczu możemy spotkać?
- NTM (skrót od nietrzymania moczu)
- Inkontynencja
- Mimowolne oddawanie moczu
- Popuszczanie
- Gubienie moczu
- Brak kontroli nad pęcherzem
- Niekontrolowane sikanie
- Wrażliwy pęcherz
Nietrzymanie moczu nie zawsze jest poważnym utrudnieniem. Część kobiet uczy się żyć ze sporadycznym wyciekiem podczas kaszlu czy śmiechu. Jednakże dla znacznej większości jest krępującym, dręczącym, czasochłonnym a nawet kosztownym schorzeniem.
Znacznego stopnia nietrzymanie moczu, występujące najczęściej u starszych kobiet, może prowadzić do podrażnienia skóry i nasilać parcie na mocz.
Nietrzymanie moczu to niekontrolowany wyciek moczu przez cewkę. Jeżeli dochodzi do niego w trakcie kaszlu, wysiłku fizycznego, kichania, mówimy o tzw. Wysiłkowym nietrzymaniu moczu.
Popuszczanie moczu spowodowane niemożliwym do opanowania skurczem pęcherza to tzw. Nietrzymanie moczu z parcia.
Nietrzymanie prawdziwe może być wrodzone lub nabyte. Wrodzone występuje u chorych z wierzchniactwem całkowitym i z wrodzoną neurogenną dysfunkcją pęcherza. Nabyte zdarza się częściej u osób dorosłych wskutek zmian w ośrodkowym układzie nerwowym lub operacyjnego uszkodzenia zwieracza cewki podczas adenomektomii, resekcji szyi pęcherza lub wycięcia zastawki cewki moczowej.
Nietrzymanie z przepełnienia jest spowodowane całkowitym zatrzymaniem moczu. Przepełniony pęcherz opróżnia się co pewien czas częściowo, poza kontrolą lub też mocz stale wycieka kroplami. Najczęstszą przyczyną takiego nietrzymania jest gruczolak stercza.
Nietrzymanie spowodowane zmniejszoną pojemnością pęcherza może pojawiać się u osób z przewlekłym nieswoistym lub gruźliczym zapaleniem pęcherza i wywołane jest naglącym parciem, którego chory nie jest w stanie opanować. Mały marski pęcherz bywa również przyczyną bezwiednego oddawania moczu, co udaje się opanować przez powiększenie pęcherza jelitem.
Mieszane nietrzymanie moczu to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu z towarzyszącym uczuciem nagłego parcia, jak również podczas wysiłku, kichania lub kaszlu.
Moczenie oznacza każdy mimowolny wyciek moczu. Jeśli tego określenia używa się w celu opisania nietrzymania moczu występującego podczas snu, należy dodać do niego przymiotnik „nocne”. Moczenie nocne to dolegliwość polegająca na wycieku moczu podczas snu.
Ciągłe nietrzymanie moczu to objaw polegający na stałym wycieku moczu. Inne nietrzymania moczu mogą mieć charakter sytuacyjny, np. nietrzymanie występujące podczas stosunku seksualnego lub w czasie śmiechu.
Poza cewkowe nietrzymanie moczu to wyciek moczu przez inne otwory niż ujście zewnętrzne cewki moczowej (przetoki).
Wysiłkowe nietrzymanie moczu. Ujawnia się przy pochylaniu, kucaniu, bieganiu, skakaniu czy podnoszeniu ciężkich przedmiotów, ale także przy zmianie pozycji ciała, w trakcie śmiechu lub kaszlu. Wtedy mięśnie brzucha napinają się i rośnie ciśnienie w jamie brzusznej, które napiera na pęcherz- mniej więcej tak, jakbyśmy raptownie cisnęli torebkę foliową pełną wody. Mocz przed wydostaniem się na zewnątrz powstrzymują mięśnie dna miednicy – ich prawidłowe działanie utrzymuje cewkę moczową i dolną część pęcherza moczowego we właściwym miejscu. Jeżeli mięśnie dna miednicy są osłabione lub nadwyrężone, nie będą w stanie spełnić swojej funkcji – czyli prawidłowo zareagować i poprzez zaciśnięcie sprawić, że zwieracz jest zamknięty i mocz pozostaje w pęcherzu.
Naglące nietrzymanie moczu. Występuje, gdy komunikacja między mózgiem, a pęcherzem moczowym zawodzi. W zdrowym organizmie pęcherz jest w stałym kontakcie z mózgiem. Receptory w ścianie pęcherza informują, o ile jest on wypełniony i jak pilnie należy skorzystać z toalety. Gdy ten mechanizm zawodzi, mózg nie informuje właściwie pęcherza o potrzebie oddania moczu, co odczuwamy jako naglące parcie.
Pęcherz nadreaktywny – najczęściej objawia się tzw. Syndromem klucza w drzwiach, czyli bardzo intensywną, trudną do powstrzymania potrzebą oddania moczu podczas drogi do łazienki. Symptomem bywa też częstomocz dzienny (oddawanie moczu częściej niż 6-8 razy dziennie) i nocny (częściej niż raz w ciągu nocy).
Pęcherz niewrażliwy- to zmniejszona wrażliwość na wzrastającą ilość moczu w pęcherzu. Nie odczuwamy wtedy potrzeby pójścia do toalety przez wiele godzin. Zamiast tego mocz zatrzymuje się w pęcherzu, aż zacznie samoistnie wyciekać. Dodatkowo pęcherz nie opróżnia się wtedy do końca.
Mieszane nietrzymanie moczu. Jeżeli czytając opisy wysiłkowego i naglącego nietrzymania moczu, rozpoznajesz swoje przypadłości w obu punktach, prawdopodobnie masz mieszane nietrzymanie moczu.
Niesklasyfikowane nietrzymanie moczu to nietrzymanie moczu, które na podstawie objawów podmiotowych i przedmiotowych nie może być zakwalifikowane do żadnej z wymienionych powyżej kategorii.
W zależności od nasilenia uciążliwości wyróżnia się 3 stopnie choroby:
- Wypływ moczu występuje tylko w przypadku nagłego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, przy kaszlu, kichaniu czy skakaniu.
- Mocz wypływa podczas codziennych czynności, takich jak chodzenie, czy zmiana pozycji ciała.
- Mocz wypływa po przyjęciu pozycji stojącej.
Gdy podejrzewasz u siebie problem z prawidłowym utrzymaniem moczu, spróbuj odpowiedzieć na następujące pytania:
- Jak intensywne jest popuszczanie moczu, ile moczu wycieka, jak często, czy musisz nosić wkładki, zmieniać bieliznę lub odzież wierzchnią ?
- Czy popuszczasz mocz kiedy kaszlesz, kichasz, wykonujesz nagły ruch, lub czy skaczesz, biegasz z uczuciem parcia na mocz ?
- Czy czujesz, kiedy chcesz oddać mocz ? – brak tego uczucia wskazuje na neuropatię np. cukrzycową.
- Czy uczucie parcia mija, zanim zdążysz zakończyć mikcję ? – jeśli nie, wskazuje to na patologię pęcherza i stany zapalne.
- Czy wyciekaniu moczu towarzyszy jakikolwiek ból ? – ból wskazuje na infekcję układu moczowego lub pochwy, zanikowe zapalenie pochwy i cewki moczowej, a czasem przeszkodę.
- Czy gdy jesteś gotowa oddać mocz, płynie on od razu? – opóźnienie wskazuje na problemy neurologiczne, np. stwardnienie rozsiane.
- Czy czujesz, że całkowicie opróżniasz pęcherz ? – odpowiedz negatywna sugeruje zaleganie moczu w pęcherzu lub przeszkodę w odpływie moczu.
- Czy musisz chodzić do toalety więcej niż 2 razy w nocy i więcej niż 6 razy dziennie; musisz spieszyć się by na czas dotrzeć do toalety, popuszczasz mocz przez dotarciem lub moczysz się w łóżku podczas snu ? – takie problemy sygnalizują niestabilność mięśnia wspieracza pęcherza i problem z tzw. Naglącym nietrzymaniem moczu.
- Czy zdarza się oddanie moczu, którego nie byłaś świadoma ? – sugeruje to problemy neurologiczne lub emocjonalne ( psychologiczne).
- Czy musisz natężać się, by oddać mocz, popuszczasz zaraz po sikaniu i czujesz jakby pęcherz był nadal pełen ? – zdarza się to przy przeszkodzie w drogach moczowych, z przyczyn neurogennych lub z powodu ucisku z zewnątrz, np. przez mięśniaki macicy.
- Ile i jakie przyjmujesz płyny, czy nietrzymanie moczu zdarza się po kawie lub alkoholu? – na jakie problemy można bardzo łatwo wpłynąć przez zmodyfikowanie zachowań ?
- Jakie przyjmujesz leki? – wiele preparatów: leki moczopędne, przeciwdepresyjne, nasenne, uspokajające, przeciwparkinsonowe, antagoniści estrogenów i inne mogą zaburzać oddawanie moczu. Jeśli przyjmujesz któryś z tych leków, powiedz lekarzowi o swoim problemie przy najbliższej wizycie.
Przyczyny nietrzymania moczu:
- GENY- jeżeli ktoś z bliskich chorował na nietrzymanie moczu, wzrasta ryzyko, że również u nas pojawi się choroba i warto pomyśleć o profilaktyce
- PRZEBYTE CIĄŻE I PORODY- (zarówno drogami naturalnymi, jak i przez cesarskie cięcie), a szczególnie: urodzenie dużego dziecka – powyżej 4 kg, ciężki poród z urazem krocza lub zastosowaniem dodatkowych sprzętów (kleszcze, próżnociągi)
- ELEMENTY STYLU ŻYCIA – praca związana z dużym wysiłkiem fizycznym, siedzący tryb życia, otyłość, niewłaściwy rodzaj aktywności fizycznej, źle wykonywane ćwiczenia fizyczne, palenie papierosów, zaparcia (zła dieta, brak nawodnienia), duży stres
- ZWIĄZANE Z WIEKIEM – pogarszająca się jakość tkanki łącznej i zmniejszenie ilości włókien kolagenowych
- ZABIEGI I OPERACJE- w obrębie miednicy, brzucha, odcinka lędźwiowego
- ZABURZENIA HORMONALNE- menopauza, spadek poziomu estrogenów
- ZŁE NAWYKI W TOALECIE- takie jak parcie albo zatrzymywanie strumienia moczu
- NIEPRAWIDŁOWO WYKONYWANE CZYNNOŚCI DNIA CODZIENNEGO- np. wstawanie, dźwiganie
- CHOROBY z współistniejącym przewlekłym kaszlem
- PRZYJMOWANIE NIEKTÓRYCH LEKÓW, np. moczopędnych, w schorzeniach nerek, nadciśnieniu, cukrzycy
- ZABURZENIA CIŚNIENIA w jamie brzusznej
- NIEPRAWIDŁOWE NAPIĘCIE MIĘŚNI tworzących cylinder brzuszny
- PRZEWLEKŁE ZAPALENIA pęcherza moczowego
O czym warto poinformować lekarza specjalistę podczas wizyty lekarskiej?
- Czy przy oddawaniu moczu występuje ból albo krwiomocz ?
- Jak często zdarzają nam się infekcje układu moczowego?
- Czy strumień moczu odczuwamy jako słaby, wolniejszy niż wcześniej albo rozproszony, rozbryzgujący się?
- Czy kropel kujemy po oddaniu moczu lub, czy ostatnia faza mikcji jest wydłużona lub przerywana?
- Czy mamy trudności przy rozpoczęciu oddawania moczu?
- Czy musimy napierać, aby utrzymać silny strumień moczu?
- Czy mamy uczucie parcia na mocz?
- Czy po oddaniu moczu wciąż odczuwamy niepełne jego opróżnienie?
Czy zabieg laserowy na nietrzymanie moczu jest skuteczny?
Lekarz, diagnozując przyczynę nietrzymania moczu zleci z pewnością: wykonanie badania moczu, badanie USG dróg moczowych z oceną zalegania moczu ( patologiczne jest pozostawanie w pęcherzu po opróżnieniu ponad 200 ml moczu), badanie przez odbyt dla oceny kurczliwości zwieraczy i skieruje na konsultację ginekologiczną.
Następnym krokiem są badania urodynamiczne, polegające na ocenie zachowania się pęcherza podczas napełniania płynem wprowadzanym z zewnątrz przez cewnik, pomiarze ciśnień wewnątrzpęcherzowych, wewnątrzcewkowych i ocenie przepływu oddawanego moczu.
Czasem potrzebna jest także konsultacja neurologiczna, a rzadko psychiatryczna. Wykonuje się także badanie radiologiczne, nazywane cystografią, w czasie którego napełnia się pęcherz płynem z kontrastem i ocenia kształt pęcherza, ewentualnie obniżenie jego ścian w stosunku do dna miednicy oraz kurczliwość w czasie mikcji.
W zależności od ostatecznego rozpoznania kobieta z problemem nietrzymania moczu może może być leczona u lekarza ogólnego, ginekologa, urologa bądź neurologa.
Mimo, że często trudno jest usunąć całkowicie nietrzymanie moczu, istnieje wiele sposobów leczenia i sposobów na uczynienie objawów mniej dokuczliwymi. W zależności od przyczyn metody mogą obejmować ćwiczenia, terapię hormonalną, terapię behawioralną, leki lub zabieg operacyjny czy laser.
Decyzja o leczeniu chirurgicznym może być podjęta dopiero po wykluczeniu odwracalnych przyczyn nietrzymania moczu i powinna być poprzedzona próbą leczenia zachowawczego oraz wykonaniem badań urodynamicznych.
Niezależnie od rodzaju nietrzymania moczu, według rekomendacji ginekologicznych i urologicznych, pierwszym krokiem jest leczenie zachowawcze. Obejmuje one zmianę stylu życia (modyfikację czynników ryzyka wpływających na przebieg schorzenia).
Jak wygląda zabieg?
Fizjoterapia i fizykoterapia polegają na wykorzystaniu bodźców fizykalnych, takich jak masaże, ćwiczenia mięśni dna miednicy, stymulacja przy pomocy bodźców elektrycznych, magnetycznych lub innych.
Elektrostymulacja polega na stymulowaniu mięśni lub nerwów motorycznych przy użyciu impulsów elektrycznych. Celem jest wywołanie pracy mięśni. Taka terapia pozwala na regenerację uszkodzonego unerwienia, wzmocnienie siły mięśni, a jednocześnie na naukę ich kurczenia – skurcze mimowolne, wywołane elektrostymulacją, pomagają zlokalizować poszczególne mięśnie i świadomie je aktywizować i kontrolować.
Biofeedback umożliwia obserwację siły skurczu własnych mięśni dna miednicy dzięki zastosowaniu specjalnej aparatury. Odbywa się to poprzez zastosowanie wizualizacji, wykresów, gier i pracy terapeutycznej, a skutkuje korygowaniem na bieżąco napięcia i relaksu mięśni. Stosując biofeedback widzimy jak pracują mięśnie dna miednicy w tym konkretnym momencie, np. napinając dno miednicy samolot wznosi się wysoko, rozluźniając – obniża lot. Biofeedback umożliwia trening zaburzonych lub osłabionych parametrów, takich jak siła, wytrzymałość, czy stabilność skurczu mięśni.
Farmakoterapia – można ją stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Przyjmowanie leków jest zalecane i skuteczne tylko w niektórych rodzajach nietrzymania moczu.
Terapia hormonalna uzupełnia deficyt estrogenu, gdyż nietrzymanie moczu może być związane z jego niedoborem. To częsta sytuacja w okresie menopauzy lub po ciąży.
Pessaroterapia polega na noszeniu w pochwie specjalnego krążka lub opływowej kostki, wykonanych z silikonu medycznego. Pessar występuje w różnych kształtach i rozmiarach i jest wielorazowego użytku. Stosuje się go przez cały dzień lub tylko podczas aktywności fizycznej. Pessary wykazują skuteczność przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu, a także przy zachowawczym leczeniu zaburzeń statyki narządów miednicy. Nie należy mylić pessarów z kulkami gejszy. Podobną do pessarów rolę mogą odgrywać specjalnie zaprojektowane miękkie tampony dopochwowe.
Chirurgia laserowa. Laser jest urządzeniem zawierającym gaz ( dwutlenek węgla, krypton, argon, itp. ), pozwalającym wytworzyć fale świetlne jednej długości, skupione w wąską, lecz bardzo silną wiązkę. Chirurgia laserowa najpierw znalazła zastosowanie w okulistyce, chorobach skóry, zabiegach ginekologicznych i urologicznych.
Zabieg laserowy na nietrzymanie moczy – kto się kwalifikuje?
Metoda leczenia laserem nietrzymania moczu jest przeznaczona dla kobiet. Zarówno kwalifikują się kobiety przed menopauzą jak i po. Zabieg jest dedykowany dla kobiet po przebytej ciąży i zgłaszających dolegliwości związane z nietrzymaniem moczu.
Zabieg laserowego leczenia nietrzymania moczu nie jest refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Wykonanie go jest tylko możliwe prywatnie, w wyspecjalizowanych ośrodkach leczniczych – szpitalach i klinikach. Zabieg może być wykonany wyłącznie przez lekarza medycyny – specjalistę urologii lub ginekologii.
Laserowe nietrzymanie moczu – przebieg zabiegu
Laser używany jest jako bezkrwawy nóż chirurgiczny do odparowywania lub cięcia tkanek i do zamykania naczyń krwionośnych. Zwykle też pozwala dotrzeć do operowanego miejsca bez uszkodzenia sąsiednich tkanek. Zabiegi chirurgiczne z zastosowaniem laserowego noża ogólnie wymagają krótszego okresu zdrowienia, są mniej bolesna, mniejsze jest ryzyko krwawienia, zakażenia oraz innych powikłań.
Chirurgia laserowa wymaga drogiego sprzętu oraz odpowiednio przeszkolonego personelu.
Ta innowacyjna metoda jest dedykowane tylko dla kobiet ze względu na budowę anatomiczną.
Laserowe leczenie nietrzymania moczu musi być poprzedzone ogólnym badaniem moczu, często USG narządów rodnych i układu moczowego. Kobieta kolejno musi przed zabiegiem wykonać konsultację ginekologiczną wraz z badaniem i cytologię. Należy wykluczyć również infekcje.
Laserowe leczenie nietrzymania moczu coraz bardziej powszechną metodą leczenia nietrzymania moczu. Metoda laserowego leczenia nietrzymania moczu polega na fototermicznym obkurczeniu ścian pochwy, co bezpośrednio wpływa na wzmocnienie sprężystości tego narządu. Wiązki lasera docierające do ujścia pęcherza moczowego, przedsionka i przedniej ściany pochwy, skutecznie zwiększają napięcie tych miejsc, zmniejszając dolegliwości związane z nietrzymaniem moczu. Zabieg nieablacyjnego obkurczania pochwy jest zabiegiem w pełni bezpiecznym, wykonanie trwa krótko i daje bardzo zadowalające efekty. Sam zabieg trwa około pół godziny i jest przeprowadzany bez znieczulenia. Nie jest konieczny również pobyt w szpitalu. Laserowe leczenie nietrzymania moczu u kobiet jest zabiegiem w pełni bezbolesnym. Zabieg laserowego obkurczenia może wykonać dorosła kobieta w każdym wieku.
Przeciwskazania do zabiegu laserowego leczenia nietrzymania moczu obejmują:
- Cukrzycę
- Epilepsję
- Stosowanie niektórych leków
- Ciążę i karmienie piersią
- Infekcje i stany zapalne dróg rodnych
- Krwawienie miesięczne
- Schorzenia o podłożu autoimmunologicznym
- Zły wynik badania cytologicznego
Laserowe nietrzymanie moczu – skuteczność metody
Skuteczność metody laserowego leczenia nietrzymania moczu jest bardzo wysoka, zarówno u kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu ( które jest konsekwencją np. wielu porodów, leczenia hormonalnego ) jak i w umiarkowanym i łagodnym ogólnym nietrzymaniu moczu.
Efekty leczenia nietrzymania moczu laserem są widoczne już po około 30 dniach. W większości przypadków wystarcza jeden zabieg laserem ( w łagodnym przebiegu choroby i u kobiet w okresie przedmenopauzalnym), Jeżeli stopień nasilenia objawów jest silniejszy najprawdopodobniej będzie potrzeba powtórzenia zabiegu.
