Co to jest jaskra? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia jaskry
Jaskra jest schorzeniem narządu wzroku, polegającym na zaburzeniu krążenia cieczy wodnistej i związanym z tym podwyższonym ciśnieniem śródgałkowym. Jednocześnie dołączają się zmiany struktur położonych w dnie oka, prowadzące do nieprawidłowego widzenia.
W zdrowych oczach odbywa się stałe krążenie płynu wewnątrzgałkowego, który odżywia i regeneruje przejrzyste tkanki tych narządów oraz utrzymuje prawidłowe ciśnienie śródoczne. Płyn ten nazywany „cieczą wodnistą”, znajduje się między innymi w przedniej oraz tylnej komorze oka i przepływa przez otwór źrenicy. Dzięki swojej całkowitej przejrzystości nie zakłóca w najmniejszym stopniu widzenia i nie wpływa negatywnie na ostrość rejestrowanego obrazu.
Jaskra nabyta może wynikać z kilku przyczyn. Pierwszą z nich jest zwiększona produkcja płynu wewnątrzgałkowego; kolejną – zaburzenie odpływu tego płynu; ostatnią zaś obecność uszkodzeń narządu wzroku, które prowadzą do nieprawidłowego krążenia cieczy wodnistej. Do ostatniej sytuacji predysponuje wiele stanów patologicznych, takich jak zwyrodnienie soczewki, przebyty uraz lub oparzenie oka, a także guzy oczodołu oraz przebyte zapalenia. Jaskra niekiedy rozwija się także u osób cierpiących na cukrzycę.
Długotrwałe stosowanie leków z grupy sterydów może również doprowadzić do pojawienia się symptomów tej choroby. Oprócz określonych schorzeń zwiększających ryzyko wystąpienia jaskry spotyka się samoistną postać choroby o nieznanej przyczynie. Obok postaci nabytej, wyróżnia się jaskrę wrodzoną. Stanowi ona szczególne niebezpieczeństwo dla noworodka, ponieważ nieleczona wiedzie do ślepoty. Dlatego niezwykle ważna jest troskliwa opieka i uważna obserwacja dziecka. Do zadań rodziców należy także jak najszybsze informowanie lekarza o każdym niepokojącym objawie. Za rozwój choroby u noworodka odpowiada wrodzona niedrożność dróg łzowych.
Jak objawia się jaskra?
Najczęstszym objawem choroby jest podwyższone ciśnienie wewnątrz oka, co daje odczucie twardej i napiętej gałki ocznej. Jaskra rozwija się zwykle po 40 roku życia i przebiega pod kilkoma postaciami:
- ostrej jaskry
Ostra odmiana charakteryzuje się gwałtownymi atakami choroby. Pojawia sie wówczas bardzo silny ból oka i oczodołu, promieniujący do szczęki, czoła i skroni. Może w ten sposób imitować napad migreny lub sugerować chorobę neurologiczną. Bólom towarzyszą czasem wymioty, a nawet podwyższenie temperatury ciała. Po krótkim czasie dochodzi do dużego upośledzenia wzroku, łzawienia, światłowstrętu, a także widzenia kół tęczowych wokół źródła światła. Oko staje się bardzo twarde, w dotyku przypominając kamień. Z reguły występuje też silne zaczerwienienie oka, poszerzenie źrenicy, która przestaje reagować na światło, oraz przymglenie rogówki. Objawy te mogą trwać krótko i minąć bez leczenia. Następuje wtedy powrót do normalnego wyglądu i funkcji oka. Wkrótce napad choroby powtarza się i zwykle trwa już dłużej, nawet kilka dni. Bóle stają się często tak silne, że nie można ich uśmierzyć żadnym lekiem. Utrzymujące się podczas ataku jaskry wysokie ciśnienie śródoczne może po krótkim czasie może prowadzić do znacznego uszkodzenia nerwu wzrokowego i w efekcie do nieodwracalnej ślepoty.
- przewlekłej jaskry
W przewlekłą postać jaskry przeradza się ostra, jeśli nie jest leczona lub została zaniedbana. Częściej spotyka się ją u kobiet i osób z dalekowzrocznością, czyli noszących okulary do patrzenia na małą odległość, na przykład do czytania. Choroba cechuje się nawracającymi atakami, ciśnienie wewnątrz gałki ocznej zaś pozostaje przez cały czas podwyższone. W konsekwencji dochodzi również do uszkodzenia nerwu wzrokowego i osłabienia lub nawet całkowitej utraty wzroku. Atak jaskry mogą wywołać takie czynniki psychologiczne jak, jak silny stres czy zdenerwowanie. Zdarza się, że napad jaskry prowokuje wejście do ciemnego pomieszczenia, ponieważ przy braku światła źrenice odruchowo rozszerzają się, a to utrudnia odpływ cieczy wodnistej z oka.
- skrytej jaskry
Najniebezpieczniejsza jest postać skryta jaskry, częściej spotykana u mężczyzn i krótkowidzów noszących okulary do patrzenia w dal. Nie występują w tym wypadku ataki, a jedynym objawem jest powolna utrata wzroku – narastające mroczki w polu widzenia. Ciśnienie nie jest jednak tak wysokie jak w jaskrze z towarzyszącymi objawami.
Do jakiego lekarza należy się zgłosić?
Jaskrę może rozpoznać tylko okulista. Wykonuje on w tym celu podstawowe badanie z oceną ostrości wzroku. Dodatkowo powinna być przeprowadzona analiza pola widzenia pacjenta. W przypadku jaskry niezbędne jest również wziernikowanie dna oka. To nieprzyjemne dla pacjenta badanie pozwala na kontrolę tarczy nerwu wzrokowego oraz na wykluczenie lub potwierdzenie jego zaniku. Do pełnej diagnostyki wymagane jest także badanie ciśnienia śródgałkowego, przeprowadzone za pomocą specjalnej aparatury.
Leki używane w leczeniu jaskry maja na celu normalizację krążenia cieczy wodnistej w oku oraz obniżenie ciśnienia śródgałkowego. Niekiedy istnieją wskazania do leczenia operacyjnego, przede wszystkim w wypadku wrodzonej postaci jaskry. Istotne jest jak najszybsze rozpoczęcie terapii, ponieważ w miarę trwania choroby dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń nerwu wzrokowego. Nieleczona jaskra zawsze grozi całkowitą ślepotą.
Jaskra a zaćma – jakie są różnice?
Zaćma, czyli katarakta, to choroba, na którą na ogół zapadają osoby starsze. Jej przyczyną jest częściowe lub całkowite zmętnienie soczewki, powodujące upośledzenie wzroku. Schorzenie może występować w obu oczach lub tylko jednym.
Soczewka jest przezroczystą wypukłą strukturą wewnątrz oka znajdującą się za tęczówką. Podtrzymuje ją obwódka rzęskowa ( na której jest zawieszona) oraz wyrostki ciała rzęskowego. Soczewka załamuje promienie świetlne i jest obok rogówki głównym elementem układu optycznego oka. Zmiany jej kształtu warunkują zdolność akomodacji narządu, czyli dostosowania się ostrości wzroku do odległości. Poprzez odpowiednie rozciąganie soczewka załamuje promienie światła pod większym lub mniejszym kątem, tak aby skupiały się na siatkówce. Otoczona torebką soczewka jest zbudowana z włókien tworzących blaszki o układzie koncentrycznym, z jądra o bardzo zbitej strukturze oraz z kory.
Oprócz zaćmy wyróżnia sie inne choroby soczewki, na przykład jej przemieszczanie, polegające na przesunięciu ku górze i na zewnątrz. Taka zmiana może być wadą wrodzoną lub wystąpić po urazie, w jaskrze dziecięcej czy chorobach ciała szklistego.
Soczewka wraz z wiekiem traci uwodnienie, staje się twarda i coraz mniej sprężysta. Wraz z wiekiem soczewka traci możliwość akomodacji, co jest bezpośrednim powodem noszenia coraz mocniejszych szkieł kontaktowych do czytania. Stwardniała soczewka może z czasem zmętnieć i zbrunatnieć, prowadząc do katarakty.
Rodzaje zaćmy:
- wrodzona- wada rozwojowa, często wywołana zakażeniem wirusowym płodu w pierwszych miesiącach ciąży lub czynnikami dziedzicznymi
- starcza- rozwija się po 50 roku życia w wyniku zaburzeń w przemianie materii soczewki
- wikłająca- następstwo schorzeń zapalnych oka, jaskry, chorób siatkówki, chorób ogólnych takich jak na przykład cukrzyca
- pourazowa – następstwo tępych lub przebijających urazów oka oraz działania energii promienistej
Objawy katarakty:
– obraz staje się coraz bardziej niewyraźny
– obraz jest nieostry pomimo noszenia coraz silniejszych szkieł kontaktowych
– jasny obraz ulega przyciemnieniu
– znacznie lepiej widać obraz o zmierzchu
– z czasem widzenie w ciemności jest niemożliwe
Zaćma jest chorobą powodującą osłabienie lub nawet całkowitą utratę wzroku, dlatego bardzo ważne jest jej prawidłowe leczenie. Podstawowym sposobem terapii jest zabieg polegający na usunięciu zmętniałej soczewki chorego oka i założeniu w jej miejsce sztucznej. Wewnątrzgałkowe sztuczne soczewki są wykonane ze specjalnych, obojętnych dla oka materiałów. Niektóre z nich zawierają filtry pochłaniające promieniowanie ultrafioletowe.
Po operacyjnym usunięciu zaćmionej soczewki sztuczną umieszcza się z przedniej lub tylnej komorze oka. Chirurg okulista przeprowadza zabieg pod mikroskopem, najczęściej w znieczuleniu miejscowym, chociaż możliwe jest również podanie narkozy. Operacja trwa około godziny i przynosi zazwyczaj bardzo dobry efekt. Podczas zabiegu leczy sie tylko jedno oko, drugie można operować w późniejszym okresie. Wszczepienie sztucznych soczewek wewnątrzgałkowych jest najlepszym sposobem terapii zaćmy. Czasem po operacji dochodzi do wtórnego zmętnienia pozostawionej tylnej torebki soczewki. Sposobem leczenia nawrotu choroby jest zastosowanie lasera typu YAG, czyli neodymowego. Za jego pomocą okulista wycina otwór w zmętniałej wtórnie tylnej torebce soczewki. Inną metodą terapii jest fakoemulsyfikacja, polegająca na operacyjnym rozdrobnieniu soczewki za pomocą ultradźwięków i aspiracji powstałych mas soczewkowych.
W leczeniu katarakty znajduje zastosowanie także kriochirurgia oka, czyli chirurgiczny zabieg okulistyczny z użyciem niskich temperatur od – 25 do – 80 stopni Celsjusza.
