Rak szyjki macicy jest nowotworem zajmującym 4 miejsce pod względem częstości występowania u kobiet na całym świecie. Około 530 tysięcy kobiet, w tym 3500 w Polsce każdego roku dowiaduje się, że cierpi na tę chorobę. Aż połowa z tych kobiet umiera, gdyż zostają zdiagnozowane zbyt późno. Znaczna większość otrzymuje diagnozę po 35 roku życia, podczas gdy zakażenie najczęściej pojawia się u młodych kobiet tuż po 18 roku życia.
CZYM JEST HPV I JAKI MA ZWIĄZEK Z RAKIEM ?
Human Papilloma Virus ( HPV),
Czyli inaczej wirus brodawczaka ludzkiego to niewielki wirus atakujący błony śluzowe i naskórek. Ponad 80 % aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn przynajmniej raz w życiu zostaje zarażonych wirusem HPV. Większość zakażeń jest bezobjawowa i układ odpornościowy jest w stanie poradzić sobie z intruzem i samoistnie go usunąć w ciągu 2 lat od zakażenia. Czynnikami ułatwiającymi zakażenie są mi: rozpoczęcie aktywności seksualnej w młodym wieku, częsta zmiana partnerów seksualnych, tytoń, a także często występujące infekcje narządów płciowych.
Dotychczas poznano ponad 200 typów tego wirusa. Ze względu na możliwość wywołania przez nie nowotworu, dzieli się je na wirusy wysokiego ryzyka oraz niskiego ryzyka. Niektóre rodzaje mogą powodować jedynie niegroźne zmiany skórne, np. brodawki pospolite, brodawki skórne, brodawki błony śluzowej jamy ustnej i gardła lub brodawki płaskie. Czasem mogą prowadzić do wystąpienia charakterystycznych zmian na narządach płciowych, to jest kłykcin, kończystych, widocznych w badaniu USG.
Z kolei wirusy HPV o wysokim ryzyku mogą prowadzić do rozwoju nowotworów takich jak rak szyjki macicy, jamy ustnej, gardła, odbytu, pochwy czy prącia. Wirusy HPV odpowiadają za niemal 5 % wszystkich nowotworów złośliwych występujących u ludzi. Najczęściej prowadzą do rozwoju raka szyjki macicy – powodują około 90% przypadków. Ponadto odpowiadają za niemal 70 % przypadków raka pochwy oraz 60 % przypadków raka prącia.
RAK SZYJKI MACICY
Rak szyjki macicy jest chorobą rozwijającą się powoli, latami, najczęściej nie dającą żadnych objawów. Na późniejszych etapach mogą pojawić się plamienia lub uporczywe upławy. Jeżeli nowotwór zostanie rozpoznany wystarczająco wcześnie, można zastosować leczenie, prowadzące do całkowitego wyleczenia. Zazwyczaj stosowane są metody chirurgiczne i radioterapia. Im później choroba zostanie zdiagnozowana, tym większe ryzyko, że w międzyczasie doszło do przerzutów. Leczenie w takiej sytuacji musi być bardziej radykalne, a szanse na całkowite wyleczenie drastycznie maleją.
JAK SIĘ PRZED TYM CHRONIĆ?
Ze względu na bezobjawowy początek choroby, w profilaktyce raka szyjki macicy niezwykle ważne są regularne badania. Podstawowym badaniem pozwalającym na wykrycie zmian na wczesnym etapie jest cytologia, która powinna być wykonywana u zdrowych kobiet przynajmniej raz na 3 lata. W przypadku kobiet z zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego lub przyjmujących stałe leki steroidowe, badanie to powinno być wykonywane co rok. Cytologia jest badaniem nieinwazyjnym, bezpiecznym i bezbolesnym. Polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy i następnie na jego analizie. W ostatnim czasie coraz częściej wykonuje się cytologię na podłożu płynnym, która dostarcza dokładniejszych wyników niż cytologia klasyczna, również w kontekście obecności konkretnych typów wirusa HPV. Innym badaniem jest kolposkopia w której pobiera się fragment nabłonka, a następnie ogląda się go pod dużym powiększeniem. Badanie to pozwala rozpoznać zmiany wywołane obecnością wirusa. Obecność wirusa HPV można stwierdzić też na podstawie badań laboratoryjnych. Dostępne są pakiety badań oferujące szerokie spektrum rozpoznawanych typów wirusa.
JAK SZCZEPIENIE MOŻE UCHRONIĆ PRZED RAKIEM ?
Biorąc pod uwagę związek występowania raka szyjki macicy z zarażeniem wirusem HPV ważną formą zapobiegania nowotworów są szczepienia profilaktyczne. Szczepienia są obecnie najskuteczniejszą metodą profilaktyki raka szyjki macicy. Na rynku dostępne są 3 szczepionki przeciwko HPV:
2-walentna (chroni przed dwoma typami HPV), 4-walentna (chroni przed czterema typami HPV) oraz 9-walentna (chroni przed 9 typami HPV). Mają one za zadanie chronić przed zakażeniem, nie mają niestety właściwości terapeutycznych. Niemniej jednak badania wykazują ich wysoką skuteczność w zapobieganiu zakażeniom, a co za tym idzie w zapobieganiu nowotworom. W ramach profilaktyki zaleca się szczepienie dziewcząt i chłopców w wieku 9-26 lat, najlepiej przed rozpoczęciem współżycia. Wprowadzenie szczepień przeciwko HPV w niektórych krajach pozwoliło na spadek liczby zakażeń nawet o 90%, A co za tym idzie, zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy o 70%.
Obecnie w Polsce szczepienia są bezpłatne dla dziewcząt i chłopców w wieku 11 – 14 lat. Przeciwwskazane jest szczepienie dzieci poniżej dziewiątego roku życia. Obie dostępne szczepionki mają schemat 2 dawkowy. Oznacza to, że szczepienie należy powtórzyć po 6 – 12 miesięcy od podania pierwszej dawki. Szczepienie może być również wykonane u osób dorosłych, jednak może być ono mniej skuteczne. U osób dorosłych zalecane jest podanie 3 dawek szczepionki ( w przypadku szczepionki 9-walentnej) i po 2 i następnie po 6 miesiącach od podania pierwszej dawki, natomiast w przypadku zastosowania 2-walentnej lub 4-walentnej: po miesiącu i po 6 miesiącach od pierwszego szczepienia.
Szczepionka jest podawana domięśniowo, najczęściej w okolicy górnej części ramienia. Szczepienie można wykonać u osoby zdrowej, bez wysokiej gorączki i objawów ostrej infekcji. Łagodna infekcja, np. Przeziębienie nie jest przeciwwskazaniem. Szczepionki przeciwko HPV są raczej dobrze tolerowane. Najczęstszymi występującymi działaniami niepożądanymi jest ból w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy i bóle mięśniowe, które ustępują do kilku dni po szczepieniu. Niezwykle rzadko zdarza się ostra reakcja alergiczna, jednak stanowi duże zagrożenie dla pacjenta. W związku z tym bezwzględnie zawsze należy poinformować osobę kwalifikującą do szczepienia, jeżeli taka reakcja miała miejsce w przeszłości po innym szczepieniu.
Po wykonanym szczepieniu należy również odczekać przynajmniej 15 minut zanim opuści się punkt szczepień. Producenci szczepionek deklarują, że połączenie ich z innymi szczepionkami, takimi jak np. Przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi lub polio, jest bezpieczne i nie wpływa istotnie na odpowiedz organizmu na szczepienia. Szczepionka przeciwko HPV nie wchodzą również w interakcję ze środkami antykoncepcyjnymi. Szczepienie może być wykonane podczas karmienia piersią. Wydają się być również bezpieczne do podawania w ciąży, aczkolwiek nie jest to zalecane.
Mimo że szczepienie jest bardzo skuteczną formą zapobiegania zakażeniom wirusa HPV, nie gwarantuje stuprocentowej skuteczności. Dlatego należy pamiętać o dodatkowych sposobach zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową, jak np. Stosowanie prezerwatyw.
Biorąc pod uwagę związek występowania raka szyjki macicy z zarażeniem wirusem HPV, bardzo ważną formą zapobiegania nowotworów są szczepienia profilaktyczne. Szczepienia są obecnie najskuteczniejszą metodą profilaktyki raka szyjki macicy.
