TRĄDZIK ZWYCZAJNY
Trądzik zwyczajny (acne vulgaris) jest jedną z najczęstszych dermatoz w populacji ludzkiej związaną z zaburzeniami w obrębie jednostek włosowo- łojowych. Problem dotyczy osób w różnym wieku, jednak szczyt zachorowań przypada na okres młodzieńczy: 14-17 rok życia dla kobiet i 16-19 rok życia dla mężczyzn. W praktyce jednak obserwuje się coraz większą liczbę zgłaszanych przypadków trądziku pospolitego, także tak zwanego trądziku pospolitego osób dorosłych, więc formy przetrwałego trądziku pospolitego w wieku powyżej 25 roku życia.
Przyjmuje się, że ponad 40 % mężczyzn po 25 roku życia ma trądzik pospolity. Przyczyn tego stanu upatruje się w „niezdrowym” trybie życia, spożywaniu przetworzonej żywności, wysokim poziomie stresu. Podnosi się także kwestie wpływu produktów o wysokim indeksie glikemicznym ( odpowiedzialnych za szybki wzrost poziomu glukozy we krwi i szybki jego spadek) na możliwość ponownego wystąpienia trądziku pospolitego u osób dorosłych. Badania naukowe są wciąż niejednoznaczne, a tylko część pacjentów zgłasza poprawę stanu skóry po zmodyfikowaniu codziennej diety. U większości osób zmiany skórne wykazują tendencję do ustępowania z czasem, zwykle w ciągu 3-5 lat, choć u innych mogą one utrzymywać się dłużej.
Patogeneza trądziku pospolitego jest złożona i ma związek z procesami zapalnymi, immunologicznymi, nadmiernym rogowaceniem ujść jednostek włosowo- łojowych, nadmierną produkcją łoju i kolonizacją gruczołów łojowych przez bakterię Propionibacterium acnes. Ponadto wykazano, że nasilenie stanu zapalnego odbywa się poprzez aktywację odpowiedzi zależnej od receptorów TLR- 2, które są obecne nie tylko na komórkach obecnych w mieszku włosowym, ale także na sebocytach powiązanych z patogenezą trądziku. Wydaje się, że w procesie tworzenia zmian skórnych zaangażowane są także androgeny, m. in. Dihydrotestosteron, który stymuluje gruczoły łojowe. Podnosi się także rolę IGF-1 (insulinopodobny czynnik wzrostu 1). Jego stężenie wykazuje związek z nasileniem zmian skórnych i łojotokiem. Co więcej, dieta związana ze stosowaniem produktów o niskim indeksie glikemicznym może zmniejszać stężenie IGF-1.
Zmiany skórne w trądziku pospolitym są doskonale każdemu znane i dotyczą głównie twarzy (99%), pleców (90%), a rzadziej klatki piersiowej (78%), choć inne lokalizacje są możliwe. Wykwity skórne dzieli się na niezapalne jak zaskórniki zamknięte i otwarte oraz na zapalne, w tym grudki i krosty.
W zależności od nasilenia zmian należy indywidualnie dostosować leczenie. Terapia ukierunkowana jest na usunięcie bądź złagodzenie objawów oraz niedopuszczenie do powstania blizn. Z uwagi na przewlekły charakter schorzenia leczenie zwykle jest długotrwałe i wymaga systematyczności od osoby chorej. Około 60% osób dotkniętych trądzikiem pospolitym- odpowiada na terapię miejscową i są to przede wszystkim pacjenci z łagodną postacią trądziku ( trądzik zaskórnikowy i lekkie nasilenie trądziku grudkowo- krostnego), bądź trądzikiem umiarkowanym (cięższe postacie trądziku grudkowo- krostnego i niektóre przypadki trądziku ropowiczego z pojedynczymi zmianami skórnymi). Preparaty stosowane zewnętrznie wykazują działanie keratolityczne, przeciwzaskórnikowe, przeciwbakteryjne bądź przeciwłojotokowe w zależności od substancji leczniczej. Leczenie ogólne wskazane jest zaś w przypadku umiarkowanych i ciężkich postaci trądziku, bądź w mniej nasilonych postaciach, które wiążą się ze spadkiem jakości życia pacjenta lub prowadzą do powikłań w postaci blizn czy znacznych przebarwień pozapalnych.
Podstawową zasadą terapii trądziku zwyczajnego jest systematyczność. Ważne jest, aby osoba chora stosowała zalecone preparaty na całą powierzchnię dotkniętą chorobą, a nie wybiórczo na istniejące już wykwity. Mikrozaskórniki często nie są widoczne „gołym” okiem, a to one stanowią podstawę wszystkich zmian w trądziku. Preparaty zewnętrzne mogą być stosowane w monoterapii ( retinoidy, nadtlenek benzoilu i kwas azelainowy) w trądziku zaskórnikowym i zaskórnikowo-grudkowym. Antybiotyki nie powinny być stosowane w monoterapii z uwagi na powstanie lekooporności. Ponadto leczenie miejscowe ma również zastosowanie jako uzupełnienie terapii ogólnej, a także w terapii podtrzymującej.
Retinoidy stosowane zewnętrznie wykazują działanie keratolityczne, przeciwzaskórnikowe i przeciwzapalne. Z uwagi na działanie drażniące, zwłaszcza na początku terapii, aplikacja powinna odbywać się raz dziennie na suchą skórę początkowo co 3 dzień, stopniowo zwiększając częstotliwość aplikacji, tak by w 3 tygodniu leczenia – stosować już codziennie.
W przeciwieństwie do retinoidów, nadtlenek benzoilu (BPO) cechuje się także działaniem przeciwbakteryjnym. Co więcej, jego stosowanie nie prowadzi do wytworzenia lekooporności. Może być aplikowany 1-2 razy dziennie. Należy pamiętać, że wywołuje rumień, złuszczanie i pieczenie, zatem początkowo zaleca się rzadszą aplikację.
Interesującą substancją w leczeniu trądziku zwyczajnego jest kwas azelainowy, który wykazuje zarówno działanie keratolityczne, przeciwzaskórnikowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, a także przeciwłojotokowe i tak jak nadtlenek benzoilu nie prowadzi do powstania lekooporności. Ponadto hamuje melanogenezę, co zostało wykorzystane w leczeniu przebarwień w tym potrądzikowych. Może być stosowany 2 razy dziennie.
W terapii miejscowej wykorzystywane są także antybiotyki do stosowania zewnętrznego- klindamycyna, erytromycyna i cykliczny węglan erytromycyny. Polskie Towarzystwo Dermatologiczne nie zaleca monoterapii antybiotykami miejscowymi. Wskazane jest prowadzenie leczenia skojarzonego, co zwiększa skuteczność. Możliwe opcje terapeutyczne obejmują terapię naprzemienną różnymi lekami, stosowanie różnych preparatów o różnej porze dnia lub preparatów łączonych. Wykazano, że stosowanie preparatów łączonych daje większą skuteczność niż stosowanie ich z osobna. Polecane są zwłaszcza połączenia BPO z antybiotykiem lub retinoidem.
Istotne jest również, aby po zakończeniu leczenia aktywnych zmian trądzikowych prowadzić terapię podtrzymującą, która ma za zadanie zapobiec powstaniu mikrozaskórników, a więc prekursorów zmian trądzikowych. Ważną rolę w terapii odgrywa także właściwa pielęgnacja skóry. Odpowiednio dobrane dermokosmetyki zapewniają odpowiednie pH skórze, będą łagodzić i nawilżać, a także działać wspomagająco, wykazując działanie przeciwłojotokowe i przeciwzaskórnikowe.
TRĄDZIK POSPOLITY
Przebieg trądziku pospolitego jest przewlekły. Trądzik nie jest zakaźny. Istnieje wiele odmian, w tym mniej znane, jak trądzik powstający w wyniku drażniącego działania różnych czynników, m. in. leków i kosmetyków stosowanych w celach pielęgnacyjnych. Leczeniem trądziku pospolitego i jego różnych odmian zajmują się specjaliści dermatolodzy. Łagodna postać trądziku pospolitego, w której dominują zaskórniki i grudki (wykwity niezapalne), nie zawsze wymaga intensywnego leczenia. Czasami odpowiednio dobrane kosmetyki i zabiegi, jak mikrodermabrazja oraz pilingi medyczne, są w stanie przynieść pożądany efekt i redukcję zmian typowych dla trądziku.
Skóra ze skłonnością do trądziku wymaga szczególnej pielęgnacji i regularnego oczyszczania. Częste mycie twarzy może jednak doprowadzić do jej przesuszenia i nasilania wydzielania sebum. Jedno lub dwukrotne oczyszczanie twarzy w ciągu dnia, zwłaszcza wieczorem, jest wystarczające. Osoby dotknięte trądzikiem często sięgają po preparaty wysuszające skórę, zwłaszcza ci, którzy zgłaszają tzw. tłustą cerę. Jednakże w przypadku zbyt agresywnego przesuszania skóry kosmetykami dochodzi do nasilenia schorzenia, czyli efektu z odbicia. Dzieje się tak, gdy przesuszona skóra próbuje poradzić sobie z suchością poprzez wzmożoną pracę gruczołów łojowych, w wyniku czego powstaje więcej wykwitów trądzikowych. Podobny efekt obserwuje się w przypadku stosowania zbyt tłustych kosmetyków. Osoby uskarżające się na trądzik pospolity zwracają dużą uwagę na kosmetyki do codziennego użytku, zapominając, że produkty do makijażu także powinny mieć odpowiednią formułę.
Zbyt duża ilość preparatów maskujących na twarzy może doprowadzić do pogorszenia stanu skóry skłonnej do zmian trądzikowych. Producenci wychodzą dziś naprzeciw potrzebom konsumentów, stąd na opakowaniach znajdują się informacje, czy produkt nie powoduje powstania zaskórników, innymi słowy że jest „niekomedogenny”.
Przyczyną nadmiernego wydzielania sebum oprócz niewłaściwie dobranych kosmetyków mogą być również zmiany hormonalne, nieodpowiednia dieta i temperatura powietrza. Czynniki te mogą istotnie wpłynąć na kondycję skóry, a nawet skuteczność terapii. Kolejną ważną sprawą jest tendencja niektórych osób do rozdrapywania zmian skórnych. Takie postępowanie może prowadzić do wystąpienia stanu zapalnego, pojawienia się nieestetycznych strupków, a nawet do powstania blizn. Drapanie często jest nawykowe i może wiązać się z reakcją na stres. Intensywnym rozdrapywaniem można wywołać stan zwany acne excoriee, czyli trądzik psychogenny. Wskazane jest włączenie właściwego leczenia, niewykluczona może okazać się konsultacja psychiatryczna. Przede wszystkim należy przerwać mechanizm błędnego koła poprzez zaprzestanie drapania.
ROLA DERMOKOSMETYKÓW W TRĄDZIKU POSPOLITYM
Trądzik pospolity należy do kręgu chorób zapalnych, a jego przebieg jest często wieloletni. Problem dotyczy przede wszystkim osób młodych – dane statystyczne mówią nawet o 95% młodzieży i młodych dorosłych, lecz od jakiegoś czasu można zaobserwować wzrost liczby osób z trądzikiem przetrwałym spotykanym po 30 roku życia.
Trądzik pospolity wymaga terapii dermatologicznej. Lekarz ocenia stopień nasilenia zmian i w zależności od dominujących wykwitów wyznacza odpowiednie leczenia. Trądzik nie jest dolegliwością zakaźną, więc nie jest konieczne odkażanie skóry. Zamiast zasadowych mydeł warto sięgnąć po preparaty myjące, które mają pH zbliżone do naturalnego pH skóry. Nasza skóra ma bowiem lekko kwaśny odczyn – w okolicach 5,5. Zbyt częste i agresywne mycie skóry twarzy prowadzi do jej przesuszenia. Sucha skóra jest z kolei bodźcem dla gruczołów łojowych do większej mobilizacji. Stąd przy kłopotach z pojawiającymi się wykwitami trądzikowymi polecane są odpowiednie płyny myjące, które nie osłabią dodatkowo naskórka, pozbawione substancji prowokujących podrażnienie czy przesuszenie, jak np. alkohol.
Niektóre z dermokosmetyków zawierają kwas azelainowy. Działa on złuszczająco, wpływa także hamująco na rozwój bakterii ( Propionibacterium acnes, Staphylococcus epidermidis) i produkcję kwasów tłuszczowych zaangażowanych w patogenezę trądziku. Jest szczególnie korzystny u osób, których skóra wykazuje tendencję do przebarwień pozapalnych. Te zaś są często wywołane poprzez intensywne wyciskanie zmian zapalnych. Kwas azelainowy hamuje bowiem wzrost i nadmierną aktywność melanocytów.
Terapie przeciwtrądzikowe bazują na leczeniu miejscowym i ogólnym. Zarówno preparaty stosowane miejscowo jak i doustnie (izotretinoina) powodują u wielu osób objawy uboczne doskonale znane dermatologom. Osoby te zgłaszają pieczenie, przesuszenie czy podrażnienie skóry. Stosowany zewnętrznie nadtlenek benzoilu powoduje u części osób pieczenie i rumień. Pochodne witaminy A, jak tretinoina, izotretinoina czy adapalen znakomicie sprawdzają się w terapii przeciwtrądzikowej, lecz mogą wywołać podrażnienie skóry określane jako ro- dermatitis. Przejawia się pod postacią rumienia, suchości, złuszczania, pieczenia, świądu i nadwrażliwości na promieniowanie słoneczne. Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest odstawienie produktów do pielęgnacji skóry na bazie alkoholu.
Jeżeli dojdzie do przesuszenia skóry, należy zmniejszyć częstość stosowania leku oraz włączyć do leczenia preparaty nawilżające, które wspomogą odbudowę naskórka. Kosmetyki te mają za zadanie uszczelnić wierzchnią warstwę skóry i osłabić przeznaskórkową utratę wody ( z ang. TEWL), między innymi poprzez dostarczenie kompleksu NMF ( z ang. Natural Moisturising Factor). Korzystne właściwości wykazuje także kwas hialuronowy. Jest składnikiem macierzy międzykomórkowej skóry właściwej i do jego zadań należy wiązanie wody w skórze. Stosowany zewnętrznie redukuje uczucie suchości i nieprzyjemnego napięcia naskórka.
Istotnym aspektem w leczeniu trądziku jest również ilość aplikowanego leku. Należy upewnić się czy medykamenty są odpowiednio stosowane. Właściwa dawka na całą twarz jest porównywana do ziarenka groszku. Drugi ważny aspekt to nakładanie preparatów leczniczych na umytą i suchą skórę. Zaleca się odczekać 15-20 minut po umyciu twarzy, nim lek zostanie naniesiony. Dostępne obecnie kosmetyki zawierają w swym składzie różne kompleksy i składniki mające działanie łagodzące i kojące do skóry podrażnionej i nadreaktywnej, ponadto regulują nadmierne wydzielanie sebum i działające przeciwbakteryjnie. Odpowiednio dobrany dermokosmetyk przyniesie ulgę suchej i podrażnionej skórze
